حقیقت دین ابعاد چندگانه معنا

برای ما, اندیشمندان, تفکّر درباره معنای زندگی بر حَسَب نظریه های فلسفی یا دینی امری رایج و معمول است. البته من هم از همین نظریه ها شروع می کنم, اما به عنوان راهی به آن چه ممکن است جنبه های اسطوره ای, تجربی, اخلاقی, اجتماعی و مادیِ این مفهوم به حساب آید. واقعیت این است که درست همان طور که ادیان, و به طریق اولی, ایدئولوژی های تحقّق یافته, مانند انواع ملیّت گرایی ها, پیچیده و بغرنج اند, ویژگی های معنای زندگی نیز چنین است. نخست به نظر می رسد که مردم معمولاً با توجه به جایگاهشان در نظام اشیا به معنای زندگی می اندیشند; و این را می توان جهان شناسی آنان قلمداد کرد; مثلاً تصور آنان از جهان, دیدگاه آن ها درباره وجود خالقی که جهان را در سیطره دارد, حقیقت تاریخ, و جنبه های زندگی آدمی چیست؟ بیایید برای تأمّل در باب این موضوعات لختی درنگ کنیم. در خصوص آینده آدمی این پرسش مطرح است که آیا چیزی به نام نجات وجود دارد؟ اگر هست, نجات از چه؟ طبعاً مفهوم نجات چند معنایی است و به چیزی بسته است که می خواهید از آن رهایی یابید. رهایی از گناه, آن گونه که در مسیحیتِ کلاسیک است؟ رهایی از عِلَل روان شناختی رنج و اَلَم (یا ناخشنودی, دوکا (dukkha)), آن طور که در دین بودا آمده است؟ یا از این جهان ناپایدار, آن گونه که غالباً در آیین هندو مطرح است؟ مسلّماً همپوشی هایی میان ادیان وجود دارد, اما معانی نجات [به مقام و سیاق بستگی دارد] بافتاری است و به آیین ها و مسالکی بسته است که از طبیعتی فراگیر و گسترده برخوردارند. برخی از ادیان و مذاهب مانند اسلام, آیین سیک, دین یهود, مسیحیت و بعضی از فِرَق مهم آیین هندو متضمّن اتّکا به خدا هستند. آنان روایت های اساطیری گوناگونی درباره خدا دارند, اما همگی به قدرت خلاّق او معترفند و این به نوبه خود, به این معناست که وجود و ارزش های انسانی را ناشی از خدای خالق می دانند ـ و نه تنها ارزش های انسانی را که هم چنین قدرت حیوانات, ماهی ها, حشرات و ستارگان و خورشیدها و قمرها را. البته در باب اندازه جهان, (گاهی در زمان های مختلف) تصوّرات مختلفی پدید آمده است. در واقع, آگاهی ما از اندازه جهان تقریباً در پنجاه سال گذشته, یا از زمانی که هابل (hubble) برای اولین بار ثابت کرد که قرمزگرایی کهکشان ها به معنای فاصله گرفتن آن ها از یکدیگر است, به طرز شگفت آوری گسترش یافته است. خدایی که درمی یابیمش هیبت انگیز است و پرستش پاسخی مناسب به اوست. متقابلاً قداستی که اصالتاً فقط از آنِ اوست ممکن است به انسان عطا شود. به این امر, گاه فرایند لطف گفته می شود. از این رو, نخستین رأی نسبتاً ساده این است که معنای زندگی ریشه در پرستش یا تعبّد به خدایی دارد که نجات یا رهایی مان را از او می گیریم.